Correct composteren en zelf meststof maken

Compost maken in je eigen tuin

Het composteren van tuinafval biedt meer dan één voordeel. Uiteraard spaar je geld, want je hoeft minder meststof te kopen. Maar wat belangrijker is: je maakt op een duurzame manier gebruik van tuinafval. Uitgebloeide planten en maaisel gaan niet zomaar verloren, maar worden als waardevolle voedingsstoffen teruggegeven aan de bodem. In een handvol compost zitten immers zo’n tien miljard organismen. Daardoor krijgt de bodem een betere structuur en meer voeding. De planten worden beter bestand tegen ongedierte en groeien sneller.

Van afval tot humus

In compost wordt het tuinafval hergebruikt, doordat bodemorganismen het basismateriaal omzetten in zwarte humus. In de volksmond heet deze humus ‘het zwarte goud’ van de tuinier. In een gezonde composthoop heersen de ideale omstandigheden om dit omzettingsproces efficiënt te laten verlopen.

Compostvaten en -bakken

Compost kan je maken in een compostvat of -bak van hout of kunststof. Zogenaamde thermocompostvaten zijn warmte-isolerende vaten, meestal van kunststof, die de temperatuur efficiënt opslaan. Dat versnelt het rottingsproces van de inhoud. Compostvaten en -bakken hebben doorgaans een of meerdere luiken om de compost makkelijk uit te scheppen. Ze zijn in verschillende maten en prijsklassen verkrijgbaar. Let er bij de aankoop op dat de ton of bak stabiel is.

Welke types compostvaten en -bakken bestaan er?

Een composthoop maken en onderhouden, stap voor stap

Voor een goed werkende composthoop heb je niet veel nodig: een plek in de tuin, een gekochte of zelfgemaakte compostbak en de volgende tips om correct te composteren.

Wat is een goede plaats voor de composthoop?

Je moet de composthoop gemakkelijk kunnen bereiken met de kruiwagen. Leg hem rechtstreeks op de tuinaarde aan, niet op tegels of steen. Het is belangrijk dat de ondergrond waterdoorlatend is. De ideale plaats is beschut tegen de wind en ligt in de schaduw, bijvoorbeeld onder een boom of beschermd door struiken.

Van welk materiaal maak je een compostbak?

Maak de compostbak het best van hout of kunststof. Het zijn sterke materialen die lange tijd bestand zijn tegen invloeden van buitenaf. Er moet altijd lucht aan de compost kunnen. De bak die je koopt of maakt moet dus openingen hebben aan de zijkanten. In een grote tuin is het zinvol om twee tot drie compostbakken te plaatsen. Het biologische afval werp je in de ene bak, terwijl de andere in zijn rustfase is. Er bestaan ook kleine compostvaten voor het terras of het balkon.

Materiaal en gereedschap voor het composteren

• rijpe compost
• thermocompostvat of compostbak
• kruiwagen
• schop en spade
• mestvork

Compost aanbrengen

De compost zeven

Voordat je de compost aanbrengt, moet je hem fijn maken en onzuiverheden verwijderen. Werp hem met een schop op een schuine zeef die stokjes, stenen en andere grove onzuiverheden tegenhoudt en alleen kant-en-klare compost doorlaat.

Aanbrengen

Na 6-12 maanden kan je de verse compost als organische meststof aanbrengen. Het gehalte aan voedingsstoffen varieert naargelang het basismateriaal. Compost is daarom als enige meststof alleen geschikt voor struiken en planten die niet veel voedingsstoffen nodig hebben. Andere planten hebben naargelang hun behoefte dankzij de compost toch maar de helft bijkomende meststoffen nodig.

Gebruikte hoeveelheid compost

Ongeveer 3-4 l per vierkante meter, dat is een goedgevulde schop. Gebruik als bodemverbeteraar alleen rijpe compost die 12 maanden of langer gerijpt heeft. Die compost is volledig verrot en bevat minder voedingsstoffen, maar wel stabiele humus die in de bodem nog maar weinig verandering ondergaat. 

Tips en tricks voor het onderhouden van een composthoop

Het aanleggen en onderhouden van een composthoop is vrij eenvoudig. Toch zijn er een paar waardevolle tips en tricks om eersteklas humus te verkrijgen.

De juiste samenstelling van de compost

Meng grof tuinafval zoals snoeisel van struiken altijd met vochtige groenteresten. Werk er ook droge bestanddelen onder die arm zijn aan voedingsstoffen, bijvoorbeeld gehakselde takken en bladeren. Schep nooit grote hoeveelheden van hetzelfde materiaal op de composthoop, want dat kan een gelijkmatige verrotting verhinderen. 

Soorten tuinafval in de juiste verhouding 

De verhouding tussen koolstof en stikstof moet tussen 25:1 en 30:1 liggen. Op die manier wordt compost een goede meststof. Als het aandeel koolstof groter is, rotten de plantenresten trager. Een te hoog aandeel stikstof veroorzaakt minder stabiele humusverbindingen.

Naast lucht en water hebben de micro-organismen voeding nodig onder de vorm van gebonden koolstof (C) en stikstof (N). Een evenwichtige verhouding van deze twee stoffen is ideaal. Vochtig, groen keukenafval en jonge plantendelen zitten vol stikstof. Meng ze met droge, koolstofrijke plantendelen zoals twijgen, gehakselde takken, herfstbladeren en stro. Meng altijd twee delen stikstofrijk materiaal met één deel koolstofarm materiaal. Gemaaid gras rot gemakkelijk. Werp er alleen kleine hoeveelheden van op de composthoop. Een handvol hoornmeel ondersteunt het rottingsproces van gemaaid gras. Hoe kleiner de takken en plantenstengels, hoe beter de micro-organismen ze aankunnen.

Wat mag je op de composthoop gooien?

De bestanddelen van de compost bepalen de kwaliteit van de natuurlijke meststof. Alle organische materialen die kunnen verrotten, kan je ook composteren. Dat geldt voor afval uit de tuin, maar ook uit de keuken. In het algemeen geldt: hoe gevarieerder het afval, hoe waardevoller de compost.

Geschikt compostmateriaal

• Houtstrooisel voor kleine dieren
• Eierschalen
• Koffiegruis, theezakjes, filters
• Krantenpapier, keukenrol
• Turfplanten, snijbloemen
• Kleine hoeveelheden fruit en gazonmaaisel
• Onkruid zonder zaden

Snoeisel en tuinafval kleiner maken

Ook gesnoeide takken en twijgen van hagen en struiken kunnen op de composthoop. Maak dit afval eerst kleiner. Daardoor wordt de oppervlakte voor de microben groter en het tuinafval verrot sneller. Tuinafval verkleinen gaat makkelijk met een tuinhakselaar. Het messensysteem hakt het afval snel en moeiteloos in stukjes.

De compostverhouding in één oogopslag

Let op de juiste verhouding van het materiaal om gezonde compost te verkrijgen. Om de voedingsstoffen en de humus goed om te zetten, heeft de composthoop een juist mengsel van zuurstof, stikstof en vocht nodig.

Herfstbladeren composteren

Als je herfstbladeren wilt composteren, kan je ze gemakkelijk eerst met de grasmaaier verzamelen. Het beste is dat je ze mengt met vers gazonmaaisel, want dankzij de droge bladeren krijgt het gazonmaaisel lucht en dat verhindert verrotting. Bovendien voegen de bladeren koolstof toe aan het maaisel en dat creëert de beste omstandigheden voor een geslaagde compostering.

In een grote tuin kan je de bladeren eerst in een aparte korf verzamelen. Maak daarvoor een ring met kippengaas en doe er de bladeren in. Tijdens het daaropvolgende jaar schep je de bladeren dan beetje bij beetje op de composthoop.

Typische problemen met de composthoop

Het composteren lukt niet altijd meteen zoals je wilt. Gelukkig zijn er meestal eenvoudige oplossingen voor typische problemen.

De compost stinkt

Een rottende composthoop wordt vaak veroorzaakt door stagnerend vocht. Werp niet te veel vochtig materiaal op de composthoop. Helaas zal je een nieuwe composthoop moeten aanleggen, want rottende compost is niet meer te redden. Let op de juiste verdeling van het tuinafval.

De composthoop beschimmelt

Schimmelbacteriën zijn van nature aanwezig in elke tuinbodem. Als er echter te veel schimmel ontstaat, heb je wellicht te veel vochtig materiaal opgestapeld. Probeer de compost om te scheppen en vochtig en droog materiaal goed te mengen. De schimmel zou dan moeten verminderen.

De compost wordt niet rijp

Compost heeft tijd nodig om te rijpen. Afhankelijk van het seizoen en de buitentemperatuur duurt het zo’n zes tot twaalf maanden voordat de verschillende bestanddelen omgezet zijn in humus die rijk is aan voedingsstoffen. Vergeet niet: compost heeft rust nodig, maar toch moet je hem van tijd tot tijd omwoelen of omscheppen. In de praktijk pak je de schop vast als de composthoop met ongeveer een derde gekrompen is. Het materiaal krijgt meer lucht en het composteringsproces wordt versneld.

Samenvatting: correct composteren

• Compost van tuin- en keukenafval is rijk aan voedingsstoffen en het is een natuurlijke meststof voor planten.
• Compostvaten zijn sneller en compacter, maar ook duurder dan een houten compostbak of een open composthoop.
• Breng de compost in lagen aan: eerst grof hakselmateriaal, daarna een laag tuin- of compostaarde.
• Laat de compost gedurende een klein jaar afgedekt rusten tot hij rijp is.
• Let op de juiste verhouding van koolstof- en stikstofrijk materiaal (25:1).
• Bevochtig de compost regelmatig.
• Dierlijke voedselresten, gebak, vet, olie en anorganische materialen horen niet thuis op de composthoop.
• Leg een rottende composthoop opnieuw aan. Beschimmelde compost is te vochtig; meng hem met droog materiaal.